සරත් සෘතුවේ එක සන්ධ්‍යාවක මම ආලින්දයේ හාන්සි පුටුවට බර වී කෝපි කෝප්පයක් තොල ගෑමි. එය වෙනදාට වඩා රසට දැනුනේ මක් නිසා දැයි මම නොදත්තෙමි. සරත් සුළඟ කහ පාටට හැරුණු ඕක් පත් සිය මව් වෘක්ෂයෙන් ගලවා ඉන් ඈතට ගෙන ගොස් බිමට අත හැරීය. ඉන් එක දෙකක් ආලින්දයේ හිඳ සිටි මා පාමුලටද පතිත විය. අවට සියලු ධර්මතාවයෝ මා අතීතයට ඇදගෙන ගියෝය.
***
එවන්ම සරත් සන්ධ්‍යාවකමය, මට එමිලියා මුණ ගැසුනේ. මගේ පුරුදු අවන්හලට මම ගොඩ වීමි. සරත් සන්ධ්‍යාවක සුවය විඳීමට මට තදින්ම අවැසි විය. අවන්හල තුල අන්තෝනියෝ විවාල්දි ගේ වයලීන රාවයක් කන වැකෙන නොවැකෙන තරමින් නාද විනි. මම ඒ රස විඳිමින්, මටම වෙන් වූ අවන්හලේ මුල්ලේ ආසනය වෙත පිය නැගුවෙමි. අද වෙනදාට වඩා අවන්හල පිරී ඇති සෙයකි. එහෙත් මගේ සුපුරුදු අසුන නිදහස්ව තිබීම මගේ හිතට සහනයක් විය. මම එහි හිඳ ගතිමි. මේසය අසල වීදුරුවෙන් අනෙක් පස පාරෙ ඔබ මොබ ඇවිදිනවුන් පෙනේ. මම දෙනෙත් පියා ගතිමි. දෙසවන් වඩාත් සංගීතයට විවර කළෙමි. හිත කයෙන් ගැලව ගොස් නිදහස් අවකාශයේ පාවෙනු මට දැනිණි.
"සමාවෙන්න... මම මෙතනින් ඉඳගත්තට කමක් නැද්ද?" ඈ ඇසුවාය.
මම කළබලව දෙනෙත් හැරියෙමි. මා ඉතිරියෙ දෘශ්‍යමානව තිබූ ඒ රූප කාය මා කිසීදාක නොදැක තිබූවකි. නමුත් ඇයගේ දෙනෙත් තුල කළක සිට හඳුනන සෙයක් සටහන්ව තිබිණ. මම ගොලු වීමි. වදන් රහිතව ඇය දෙස මදක් බලා සිටියෙමි.
"සමාවෙන්න කරදර කලාට. අද අවන්හල හරිම කළබලයි. වෙනත් තැනක් නැහැ හිඳ ගන්න. කරදරයක් නැත්නම් මම මෙතනින් ඉඳගන්නම්" ඇය නැවතත් යුහුසුලුව ඇසුවාය. මම ඇය ඉඳගන්නවාට අකමැති නොවේවි යැයි ඈ තුල විශ්වාසයක් තිබූවා විය යුතුය. නො එසේ නම් ඈ නැවතත් ඒසෙ නො අසන්නට ඉඩ තිබුණි.
"නෑ කොහෙත්ම කරදරයක් නෑ..." මම වදන් ගැට ගසා ගතිමි.
ඈ සරත් සෘතුවේ පරිසරයේ වූ ලා කහ පාටට හුරු කබායක් ලා සිටියාය. ඇගේ දෙනෙත් තුල සෞම්‍ය සතුටක්ද සඟවා ගත නොහී වේදනාවක්ද කැටිව ඇතැයි මට ම'සිත කීය. ඇගේ සිත කියවන්නට මට ඕනෑ විය. ඈ, මා කිසි දින කවරෙකුගෙන් වත් දැක නැති තැන්පත් බවක් පෙන්වීය.
"බොහොම ස්තුතියි." ඈ සංවරව හිඳ ගත්තාය.
ඈ සිය දෙනෙත් කරකවා අවන් හළේ අහුමුලු පිරික්සනු මම යන්තමින් දුටුවෙමි. ඈ දෙස එක එල්ලේ බලා සිටීමට තරම් හයියක් මා තුල නොවූයේ ඇයි දැයි මම අදටත් නොදත්තෙමි. නමුත් ඈ හා භජනය මට තදින්ම ඕනෑ විය. සිරුර පුරා වූ ධෛර්යය සියල්ල එක් කොට එක් පිඬකට කැටි කොට මම මුදා හලෙමි.
"ඔබ මේ පළාතෙ වෙන්න බෑ" මම මේසය ඉදිරියට බරව ඇය හා කතාව ඇරඹීමි.
"ඔව්... මම ටිකක් ඈත පළාතක... සියෙව්ස්කියෙ. ඔබ දන්නවද ඒ පළාත...?" ඈ කිසිදු පැකිලීමක් නොපෙන්වා කතා කිරීම මට තරමක සතුට ගෙන දෙන්නක් විය.
"ඇත්තෙන්ම... මම දන්නෙ නෑ. අහලවත් නෑ... කොහෙද ඒ..?"
ඈ සියෙව්ස්කියේ මිනිසුන් ගැන කීවාය. සිසිරයේදී සියෙව්ස්කියේ කඳු මුදුන් හි හිම මිදෙන අයුරු ගැන කීවාය. කඳු වළල්ලෙන් වට වූ ගම්මානයේ මිනිසුන් ලාච් ගස් මුල තිරිඟු පාන් කමින් ගී ගයන යුරු කීවාය. හිරු මුදුන් වන දවස තෙක් ගම් වැස්සෝ ඇඟිලි ගණින යුරු ගැන කීවාය. ගිම්හාන සෘතුවේ පළමු රාත්‍රියේ ගිණි මැල වටා රඟන අයුරු ගැන කීවාය. ඉනික්බිත් සියල්ලෝම වැටුනු වැටුනු තන්හි උඩුබෙලි අතට අහස දෙස බලා තරු රටාවන් තුලින් තම තමන්ගේ අනාගතය පිළිබඳ අනාවැකි කියන අයුරු සුන්දරව විස්තර කළාය.
මම ඇය දෙස බලා සිටියෙමි. ඇගේ කතාවට වශී වීමි.
"හරි... ඔබ ගැන තවම මුකුත් කිව්වේ නැහැනෙ." ඈ අවසන පැවසීය.
"මම... මම... මම එයිතොව්. එයිතොව් බොදාසෝව්." මම නිහඬ වීමි.
"ඔබ ගැන කියන්න තියෙන්නෙ එච්චරද..." ඈ එසේ ඇසුවාය. අවන්හල් සේවිකාව ගෙනදුන් කෝපි බඳුනෙන් ඈ මටත් ඇයටත් කෝපි වත් කළාය.
"ම්ම්ම්... මම දන්නෙ නැහැ..." මම අතරමන්ව සිටියෙමි. කිව යුතු කුමක්දැයි මට නො වැටහිණි. මම කෝපි කෝප්පය දෝතින් ගතිමි.
"දන්නෙ නැහැ?" ඈ ද කෝපි කෝප්පය ගත්තා ය. කෝපි උගුරක් බීවාය. දෙනෙත් පියා ගත්තාය. කෝපි උගුර මුඛයෙන් උගුර දිගේ උදරයට යන තෙක්ම ඈ ඒ රස විඳින හැටි ඇගෙ මුහුණේ සියුම් මස් පිඬු එහා මෙහා වීමෙන් මට පසක් විය. මමද කෝපි උගුරක් මුඛයෙන් ගෙන දෙනෙත් පියා ගත්මි.
***
ඒ අපේ පළමු හමු වීම විය. එතැන් පටන් අප ඒ අවන්හලේ ඒ අසුන් වලදීම යළි යළිත් මුණ ගැසුනෙමු. අපි දොඩමලු වීමු. සමාජවාදය, මාක්ස්, චේ, ලෙනින් පිළිබඳව, ඇරිස්ටෝටල්, විශ්වය, තාරකා විද්‍යාවත්, තවත් විටෙක, ගණිතය, ජීව විද්‍යාව හෝ රුසියානු සාහිත්‍යය වැනි අනේක විද මාතෘකාවන් ගැනත් අපි කතා කළෙමු. නොනැනවතී කතා කළෙමු. මාතෘකාවන් එකිනෙක දිශාව මාරු වූයේ ජීවිතය, පවුල් සංස්කෘතිය, ලිංගිකත්වය වැනි අංශ වලටය. ඉන් එහා, කෙමෙන් කෙමෙන්, ආදරය, සෙනෙහස, විවාහය වැනි මාතෘකා වලට අග භාගයේදී අපි යොමු වීමු.
"සියෙව්ස්කියේ ගැහැණුන් හරි මෝඩයි... මිනිහා මළ පසුත් ඒ ගැන වසර ගණන් දුක් වෙවී ඉන්නව... තරුණ වයසෙම... අපරාදෙ...!" එමිලියා මුහුණෙන් කම්පාවක් පෙන්නුවාය.
"එමිලියා එහෙම කියන්න හේතුව මොකද්ද... ඒ තමයි ආදරේ..."
"ඒ ආදරේ ගැහැනුන්ට විතරද... පිරිමි කණවැන්දුම් වෙලා තුන් මාසෙන් තවත් විවාහයක් අනිවාර්යයි...!"
"මට නම් සියෙව්ස්කිය ගැන දැනෙන්නෙ ෆැන්ටසි ගම්මානයක් වගේ. රුසියාවෙන්ම හොඳම මිනිස්සුයි නරකම මිනිස්සුයි දෙගොල්ලොම ඉන්නෙ ඕකෙ"
මම ඇයට සිනා වෙමි. ඈය පෙරළා සිනා පහලා කරයි.
විවාහ නොවුණත්, එමිලියා සහ මා එකට ජීවත් වීම ඇරඹුවේ අප හමු වී පළමු වසන්තය අවසන් වීමට ඔන්න මෙන්න කියා තිබියදීය. වසන්තයට ගෙවී යා නොදී සදා ළඟ තබා ගැන්මට පෙරුම් පිරූ ගස් වැල් සියල්ල දුකින් වියැකී යන්නාක් මෙන් තිබුණත් එමිලියා හෝ මම ඒ නො නොදිටීමු. මක් නිසාද යත්, අපට වසන්තය ඇරඹියේ ඒ මොහොතේ පටන් හෙයිනි.
නමුත්, මම ඇයට ආදරේ කරන්නේද යන උභතෝකෝටිකයට මම මැදි වීමි. ඇගේ කථාව, සිනහව, සිරුර හැරුණුකොට, ඇයගේ ආත්මයට මා බැඳී පවතීද යන සැකය, වල්ගා තරුවක් පසුපස ඇදෙන දූලි වලාව මෙන් අප පසුපස අප සමග අනාගතයට පිය මණිනු මම දිටීමි. එය එමිලියා නුදුටුවා විය නොහැක. ඇයගේ ස්ත්‍රී ලාලිත්‍යය ඇයගේ වදන්, ගමන් හා ක්‍රියාවන් තුලි ඈ මොනවට පසක් කළාය. මම අඳුරේ වෙළුනෙමි. ඇය නැති ලොවක් ඉසව්වක් මට නොවීය. නමුත් ආදරය? මා ඇයට ආදරය කලේදැයි මට විශ්වාස නැත. නමුත් ඈ මට උපරිමයෙන් ආදර දුන්නාය. මම ඒ රිසි රිසි සේ වින්දෙමි. මා ඇගේ ආදර සයුරේ ගිලී ජබු ගැසීමම, මා තව තවත් ඇය කෙරේ උන්මාද වූ නොහොත් උන්මන්තක වූ බැඳීමකට මුල පිරුවා විනා, පැහැදිලි ආදරයක් ගොඩ නගා ගත්තාදැයි විචිකිච්චාවකින් මම පෙළුනෙමි.
***
ඈ මා අත් හැරියාය. අප හමුවී දෙවන ගිම්හානයේ ඈ මට ඒ පැවසීය.
"එයිතොව්..."
"එමිලියා..."
"මට යන්න වෙනවා... මට සමාවෙන්න..."
ඈ කීවෙ එපමණකි. මට දුකක් නොදැනුනි. ඇය යා යුතු බව මට ද හැඟුනි.
"ඔව් එමිලියා... ඔබ දැන් යා යුතුයි...!"
අප හමු වූ අවන්හළේදීම අප සමුගතිමු. ඈ යළිත් මගේ නිවසට නො ආවාය. ඈ මා හා කෝපි බීමට අවන්හළට නො ආවාය.
ඇගේ වෙන්ව යාම මම දරාගත්තෙමි. දරා ගැන්මට තරම් බරක් මට ඇගෙ වෙන්ව යාම තුල නොදැනුනේ මන්දැයි මම නොදත්තෙමි. බාගදා, ඒ මම ආදරයෙන් හෝ ඒ හා සමාන කිසියම් හෝ හැඟීමකින් තොරව සිටි නිසා විය යුතුය.
තවත් සරත් සමය කිහිපයක් ගත විය. මම මට නුපුරුදුව තිබූ සුපුරුදු ජීවිතයට යළි හුරු වීමි. වෙනදා මෙන්ම, තනිවම, අවන්හලේ කොනේ ආසනයයට වී, වීදුරුවෙන් අනෙක් පස මිනිසුන් දෙස බලමින් කෝපි තොල ගෑවෙමි. පුරුදු පරිදිම, විවාල්දිගේ වයලීන හඬ හදවතින් වින්දෙමි. එමිලියා මා හා සිටි කළ මට අත් හැරී තිබූ බොහෝ දේ මම යළි ළඟට ගතිමි.
***
එහෙත්, තවත් සරත් සෘතුවක්, ඒ අවන්හලේදීම, ඒ ආසනය අසලදීම...
"එයිතොව්... මම මෙතනින් ඉඳ ගන්නද..." එමිලියා ඇසුවාය. එදා මට මුල් හමුව තරම් චකිතයක් නොදැනුනේ මන්දයි මම නොදත්තෙමි.
"එමිලියා... ඉඳ ගන්න." මම සංසුන්වන්ව පවසීමි.
මම පුදුම නොවිමි. බාග දා, ඈ යලිත් ඒ යැයි මා දැන සිටියා විය යුතුය. කෙසේ වෙතත්, ඇගේ දුඹුරුවන් කෙහෙරැලි වත්, රන් වන් සමෙහිවත් කිසි වෙනසක් නොවී එදා මෙන්ම දැකිය හැකි විය.
අපි යළිත් කතා කළෙමු. කෝපි කෝප්ප කිහිපයක් අවසන් කළෙමු. ඒ සතුටට විය යුතුය. සියෙව්සිකියේ අලුත් තතු පිළිබඳ ඈ කීවාය. මම ඒ අසා සිටියෙමි. අපි නැවතුනු තැන සිට යළි ඇරඹීමු.
***
ඈ මා හා පෙර මෙන්ම කුළුපගව උන්නාය. කොක් හඬලා සිනා සෙමින් සෙයෙව්ස්කියේ තතු වෙනදා මෙන්ම කීවාය. මම ආසාවෙන් ඇයට සවන් දුනිමි.
"එයිතොව්, සියෙව්ස්කියේ පිරිමින්ට මම වෛර කරනවා!"
"අර මොකද?" මම ඉදිරියට බර වී ඇගෙන් ඇසුවෙමි. "ඒ නිසාද මාව තෝර ගත්තෙ?"
ඈ සිනාසුනාය.
"බාග දා, ඒකත් වෙන්න ඇති හේතුව!" මම කීවෙමි. "හිනාවෙන් නම් කියවෙන්නෙ ඒකයි!"
ඈ තව තවත් සිනාසුනා විනා ක්සිත් නොකීවාය.
යළිත් තෙවසරකින් ආ වසන්තයක අග බාගයේ, ඈ යළිත් මා හැර ගියාය. මම ඇයට ඉඩ හැරීමි.
"ඔව් එමිලියා... ඔබ යා යුතුයි. ඔබ ව නවත්වන්නෙ නෑ මම!"
"ඒක මම දන්නවා! ඔබ මාව නොනවත්වන එකම වෙන්න ඇති මම යන්න හේතුවත්! මම යන්නම්! යළිත් හමු වෙමුයි කියන්න තරම් හැඟිම් හිතේ ඉතුරුද කියන එක මට ප්‍රශ්නාර්තයක්!"
ඇයව නොනවත්වා යන්නට හැරීම විප්ලවවාදී චින්තනයක් ලෙස මම නොදැක්කෙමි. නමුත්, ඈ නවතා ගත යුතු යැයි කිසිදු විප්ලවයක් හෝ මගේ හිත තුලද මතු නොවීය.
එමිලීයා ඉන් එහා කිසිවක් නොකීවාය. ඇය මා මුණගැසුනු මුල් දිනය මෙන්ම, තවමත්, මම ඇය හඳුනාගෙන නොමැත්තෙමි. ඇය තුල තවත් ගවේශනයට බොහෝ යමක් ඇත.
ඈ මා දෙස මදක් වෙලා බලා සිට හැරී ගියාය. එදයින් පසු මම යළි අවන් හළට නොගියෙමි. ඒ අවන්හළ මතක කෝටි ප්‍රකෝටි ගණන් දරා සිටියේය. ඒ මතක මට සතුටක්ද දුකක් ද මම නොදත්තෙමි. කෙසේ නමුත් ඒ මතක මට අමතක කරන්නට ඕනෑ විය. පළමු වෙන්වීමට වඩා දෙවන වෙන් වීම බෙහෙන් වෙසෙසි. මම යළි මගේ පැරණි ජීවිතයට පුරුදු වීම නො කොට, ඇය ගිය තැන් පටන් ගන්ධබ්බ ආත්මයක්ව සැරි සැරීමි. ඇය මාගේ ප්‍රාණය ගෙන ගොස්ය. පසු තැවීමක් හෝ දුකක් හදවතේ කිසිම කොණක හමු නොවූවත්, වචන වලට පෙරලාගත නොහී අමුතු හැඟීම් සමුදායක් හදවත තුල ඒ මේ අත සරන්නට විය. එමිලියා පිළිබඳ වූ මතක නෂ්ඨාවශේෂ අතර ඉඳහිටක සැරි සැරීමි. ඒ මතක නෂ්ඨාවෂේශ වූ බිතු මත අමීලියා වේදනාවෙන් සූරා තැබූ දුක් කවි මට හමු වන විට මම පමා වැඩිය. සියෙව්සිකියේ පිරිමින්ට වෛර කරන්නා සේම ඈ මටත් වෛර කරන්නේ විය යුතුය. කාලයා විසින් නෂ්ඨාවශේෂයන් සියල්ල දුහුවිල්ලක් බවට හරවා, හදවතම හිස් වැලි තලාවක් කොට හැරීය.
මම එමිලියා සොයා යා යුතුද? මම නොදනිමි.
***
සරත් සෘතුවේ එක සන්ධ්‍යාවක මම ආලින්දයේ හාන්සි පුටුවට බර වී කෝපි කෝප්පයක් තොල ගෑමි. එය වෙනදාට වඩා රසට දැනුනේ මක් නිසා දැයි මම නොදත්තෙමි. සරත් සුළඟ කහ පාටට හැරුණු ඕක් පත් සිය මව් වෘක්ෂයෙන් ගලවා ඉන් ඈතට ගෙන ගොස් බිමට අත හැරීය. ඉන් එක දෙකක් ආලින්දයේ හිඳ සිටි මා පාමුලටද පතිත විය.
මම සිතුවිලි අතර අතරමන් වූයෙමි. අවහලේ කෝපි රස බලන්නට මට සිත් විය. ඊටත් වඩා, සියෙව්ස්කියේ කඳු මුදුනතර, ලාච් ගස් පාමුල, ගී ගයන මිනිසුන් දැකීමට සිත් විය. ඒ හැඟීම් ආශාවන් සියල්ල පාගා, අමීලියා කෙරෙහි වූ ආදරය නැගී සිටියේය. මම ඇය කෙරෙහි වූ මගේ හැඟීම් හඳුනා ගත්තෙමි. ඒ, අන් කවරක් හෝ නොව, ආදරය ය. අගක් මුලක් නොවූ ආදරය පමණක්මය. මම කෝපි කොප්පය ටීපෝව මත තබා කබාය ලා, වීදියට බැස්සෙමි.
නිමි.
